بەناوی خوای گەورەو میهرەبان.
ستایش بۆ خوای پەروەردگاری جیهانیان و درود و سڵاو لە پێغەمبەری خوا و لەسەر بنەماڵە و هاوەڵەکانی.
وەلامێك بۆ ئەوانەی كە دەنگدان و بەشداریكردن لە پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی بە حەرام دەزانن، بە پشتبەستن بە بنەما و ڕێساکانی شەریعەتی ئیسلامی، جا ئەوكەسانە خۆیان وەك زانا ناساندووە یان بەبێ زانیاری قسە دەكەن،
یەکەم: ئەرکی ڕاوێژکردن بە زانایان و پسپۆڕان.
خوای گەورە دەفەرموێت: {فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ} [النحل: 43]. واتە ئەگەر نازانن لە ئەهلی زانست بپرسن. ئەهلی زانست لێرەدا ئەو زانایانە دەگرێتەوە کە زەمینەسازییەکی پتەویان لە زانستدا هەیە، کە زانستی قورئان و سوننەت لەگەڵ تێگەیشتن لە واقیعەکانی ئێستا و ئامانجەکانی شەریعەتی ئیسلامی ئاویتە دەکەن. هەرکەسێک كە دەم لە ئاین دەكوتیت فەتوای یەك لەسەر یەك لەبارەی دیاردەو بارودۆخەكان دەدات مەرجنییە زانابیت و شارەزای شەریعەت بیت. زانایان ئەوانەن کە بە دەستپاکی و دروستی زانستیان وەرگرتوەو دادپەروەرانە دەدوین و توانای وەرگرتنی بڕیار لە بەڵگەی دروستەوە هەیە.
لەلایەكی ترەوە زۆرینەی زانایانی ئومەتی ئیسلامی، لە ئەنجومەنی فیقهی ئیسلامی بەناوبانگ و دامەزراوە زانستییە متمانەپێکراوەکان، لەبارەی دەنگدان و بەشداری لە پرۆسەی هەڵبژاردن فەتوایان هەیە و دەنگدان بە ئەركی شەرعی موسڵمان دەزانن
 ئەو دامەزراوە زانستییە شەرعیانەی كە فەتوایان لەو بارەوە داوە بریتین لە (ئەنجوومەنی ئەوروپا بۆ فەتوا و لێکۆڵینەوە، ئەکادیمیای فیقهی ئیسلامی نێودەوڵەتی، ماڵی فەتوای میسری، ئەنجومەنی زانایانی باڵای ئاینی لە چەند
دووەم: فەتوادان بەبێ زانیاری یەكیكە لە گوناهه گەورەكان.

خوای گەورە دەفەرموێت: {قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ} [الأعراف: 33]. بۆیە قسەکردن لەسەر خوای گەورە بەبێ زانیاری حەرامە، قەدەغەکردنی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنیشدا قسەکردنە لەسەر خوای گەورە بەبێ زانیاری ئەگەر لەسەر بنەمای بەڵگەی دروست نەبێت.
سێیەم:  ئەو بابەتانەی کە دەقێکی یەکلاکەرەوەیان لەسەر نییە، نابیت بۆ لێكدانەوەیان بۆچوونی زاناکە رەدبكرێتەوە.
بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمان - بە مەرج و ڕێساکانیەوە- لەو بابەتانەیە زانایانی هاوچەرخی متمانەپێكراو شارەزایانی بواری شەرع  رای جیاوازیان لەسەری هەبووە، ڕای یەكلاكەرەوش لەو بابەتەدا ڕوونەو فەتوای لەسەر دراوە كە بەشداریكردن لە دەنگدان و پرۆسەی هەڵبژاردندا ڕێگە پێدراوە و زۆرجاریش واجب دەبێت، نابێت لە لێدانەوەی ئەو بابەتانەدا ڕەخنەی لەو فەتوای ئەو زانایانە بگیرێت، بەتایبەتی ئەگەر ئامانجی بەرپەرچدانەوەی نادادپەروەری و پشتیوانیکردنی ستەملێکراوان و کەمکردنەوەی زیانەکان و هێنانەدی سود بۆ موسڵمانان بێت. دروست نییە بیگۆڕدرێت بۆ بابەتی عەقیدە یان هۆکارێک بۆ دابەشبوون لە نێوان موسڵماناندا.
چوارەم: تێگەیشتنی دروست لە دەقەکانی شەریعەتی ئیسلامی.
ئەوانەی بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا حەرام دەکەن ئەوانەن كە لە قسەكانیاندا دەقە گشتییەكان دەهێننەوە بەجۆریك لاسایی تاغوت و كافرەكان دەكەنەوە ، بەڵام زانایانی شارەزاو پابەندو دامەزراو لەسەر بنەمایانە ڕێگریکردن لە زیان و خراپەكاری و سودگەیاندن بەئەهلی ئیمان و موسڵمانان بەلگەكان دەخەنە ڕو بەجۆریك كە ئەگەر سوود و زیانەکان ململانێیان هەبێت، سودەكان لەپێشترن، لە واقیعی هاوچەرخی ئێمەدا کە بەشداریکردن ئامرازێکە بۆ کەمکردنەوەی خراپەکارییە گەورەکان و پاراستنی مافی موسڵمانان و ئایینەکەیان، وادەكات كە دەنگدان ڕێگە پیدراو بیت و تەنانەت واجبیش بێت

پێنجەم: متمانە بە زانایانی متمانەپێکراوی ئومەت
زانایە ڕێزدارەکان- لە مەکتەبی فیکری ئیسلامی جۆراوجۆرەوە- کە بە میانڕەوی و هاوسەنگی خۆیان ناسراون، ڕێگەیان بە بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکاندا داوە وەک ئامرازێکی گۆڕانکاری و چاکسازی. ئەم زانایانە میراتگری پێغەمبەرانن، خوداش بەرپرسیارێتی هەڵگرتنی زانستی پێ سپاردووە. ئوممەت بە قبوڵکردنی بڕیارو فەتواكانیان سپێردراوە.

شەشەم: ئیماندار پێویستی بە شوێنکەوتنی زانایانی دامەزراو هەیە
ئیمانی ڕاستەقینە پێویستی بە گوێڕایەڵی خودا و پێغەمبەرەکەی هەیە، هەروەها گوێڕایەڵی ئەوانەی دەسەڵاتدارن لە نێو زانایاندا، وەک خودای گەورە دەفەرموێت: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنكُمْ} [النساء: 59]. ئەوانەی لێرەدا دەسەڵاتیان هەیە هەم زانا و هەم فەرمانڕەواکان لەخۆدەگرن. شوێنکەوتنی زانایانی دامەزراو لە بابەتی لێکدانەوەی زانستیدا بەشێکە لە باوەڕێکی دروست،

ئەنجام:
ـ وەڵامی ڕوون ئەوەیە کە حەرامكردنی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەماندا- لە چوارچێوەی یاسای ئیسلامیدا- بۆچوونێکی لاڕێیە کە بەڵگەی ڕوونی لەسەر نییە.
ـ ئەرکی موسڵمانە متمانە بە زانایانی کۆمەڵگاکەی بکات، ڕاوێژ بەو کەسانە بکات کە شارەزان لە فیقهی ئیسلامیدا،  شوێن هەر کەسێک نەکەوێت کە دێت و لەبارەی بابەتەكانەوە بەبێ زانیاری قسەدەكات. بەتایبەت کاتێک باس لە دەرکردنی حوکمی ئایینی دەکرێت
. بەشداریکردن- کاتێک وەک ئامرازێک بۆ چاکسازی و ڕێگریکردن لە زیانەکان بێت- کردەیەكی ئیمانییە بۆ دەربڕینی لە ڕاستودروستی و لەخواترسی، کە خودا فەرمانی پێکردوین.
ـ دروستی و راستی ئیمان و باوەڕ لە شوێنکەوتنی زۆرینەی زانایانی پابەندو دامەزراودایە نەک لە شوێنکەوتنی ئەو كەسانەی کە بنەمایەکی پتەویان لە زانستدا نییە.
ـ ئەوانەی كە پێویستە قسەیان لێوەربگیرێت و حساب لەسەر بریارو فەتوایان بكرێت  ئەو زانایانەن كەدانپێدانراون و خاوەنی بڕوانامەی زانستین و پابەندو متانە پیكراوی میللەتن. ئەو زانایانەش ڕێگەیان بە بەشداریکردن لە پرۆسەی هەڵبژاردن داوە، تەنانەت لەکاتی پێویستدا واجبیان کردووە.

نوسینی: مامۆستا دلێر گەرمیانی

وەرگێڕانی : ڕوون میدیا