ئێستا ئەمریکا جیهان بەرەو قۆناغێکی نوێ دەبات ودەتوانرێت بگوترێت جیهان پێش هاتنی ترەمپ ودوای هاتنی ترەمپ دووقۆناغی لەیەک جودان.
ئەم گۆرینە کاریگەری کردۆتە سەر پەیوەندییە ئابووری وسیاسیەکانی ئەمریکا لەگەڵ جیهان دا، بەجۆريک لەبوارەبازرگانیەکەدا بەجەنگی ئابووری یان جەنگی بازرگانی ناوی دەبەن.
سیاسەتە ئابووری ودبلۆماسیەکانی ترەمپ ڕەنگدانەوەی ڕوونی هەیە لەسەر کەنەدا ولێدوانە توندەکانی سەرۆک وەزیرانی کەنەدا لە ٤ی٣ی ٢٠٢٥ دا ڕایگەیاند ئەوەی ترەمپ دەیکات گەمژانەیە، هەروەها وەزیری دەرەوەش ڕایگەیاند داواکاری بۆ ئەوەی کەنەدا ببێتە ویلایەتی ٥١ زۆر بەجدی وەریدەگرین. ئەمە سەرەڕای ئەوەی بەردەوام ترەمپ داوای گرینلاند دەکات ودوێنێ ڕایگەیاند بەجۆرێ لەجۆرەکان دەمانەوێت. هەرچەندە گرینلاند سەربەدانیمارکە و ئۆتۆنۆمی هەیە بەڵام ترەمپ دەڵێت گرنگ وپێوستە بۆ ئاسایشی نەتەوەییمان.
هەروەها لەگەڵ مەکسیک کێشەی پەنابەر وباج …هتد هەیە وجەنگە بازرگانیەکەی لەگەڵ ئەوانیش توندە.
ترەمپ هەرزوو دەستی برد بۆ مەکسیک وپەناما و ئەمانەش لەگەڵ هەریەک لەوانە بۆ فراوانکردنی ئەمریکایە وگۆڕینی جوگرافیای سیاسیە. بابەتەکەش تەنها قسەنیە بەڵکو کاریشی بۆ دەکات.
ئۆکرانیا ئەو دەوڵەتەی کە ترەمپ مامەڵەی پێوەدەکات ودەیەوێت کۆتایی بەو جەنگە بهێنێت ولەگەڵ ڕووسیا بێ کێشە بێت. سەرەڕای ئەوەی ڕۆژی هەینی ڕابردوو ٢٨ی ٢ی ٢٠٢٥لە کۆشکی سپی دەمەقاڵێ لەنێوان ترەمپ وزلنسکی ڕوویداو پەیوەندییەکانیان تێکچوو بەو بۆنەیەوە کاریگەری زۆر خراپی هەبوو لەسەر ئۆکرانیا وهەموو یارمەتیەکانی ئەمریکا ڕاگیراو هاوبەشی لایەنی هەواڵگریش لەلایەن ئەمریکاوە وەستاوە، کەیارمەتیدەرێکی زۆر باشبوو بۆ ئۆکرانیا کە لەلایەن ئەمریکاوە ئاگادار دەکرایەوە کە ڕووسیا لەچ کات وساتێکدا هێرش دەکات وبۆ کوێی دەکات.
ئەمە وایکرد سەرۆکی ئۆکرانیا هەرزوو دوێنی نامەیەکی نارد بۆترەمپ وئامادەیی ئاشتی نیشاندا، ئەمە سەرەڕای ئەوەی ئەوروپیەکان ووتیان ئێمە لەپشتین وبەردەوام بە. ئەمەی ئۆکرانیا ڕووبەڕووی دەبێتەوە بەهۆی ئەو ڕوانگەیەوەیە کە ترەمپ مامەڵەی پێدەکات لەسیستمە نوێ یەکەی جیهاندا.
دەوڵەتە ئەوروپیەکان لێکەوتە وکاریگەری جیهانە نوێ یەکەی ترەمپیان بەسەرەوەیە. ترەمپ ڕایگەیاندووە کە ئاسایشی ئەوروپا بەرپرسیارێتی ئەمریکا نیە بەڵکو ئەوروپیەکان خۆیان دەبێت ئەو ئەرکە بگرنە ئەستۆی خۆیان. ئەوانیش لەماوەی کەمتەر لەمانگێکدا وا بۆ چوارەم جار (ئەمرۆ پێنج شەممە کۆدەبنەوە) بۆ ئەوەی خۆیان ڕێکبخەنەوە و هەفتەی داهاتووش کۆبوونەوەی تر دەکەن بۆ خۆ گونجاندن لەگەڵ جیهانە نوێ یەکەدا چونکە ئەوان دەڵێن جیهان گۆڕاوە. ئەم هەنگاوانەی ئەوروپیەکان بەسەر کردایەتی دووهاوپەیمانە لەمێژینەکەیە کە هەریەک لە بەریتانیا وفەرەنسایە. لەم دوو دەوڵەتەشدا بەپەلە ڕەنگدانەوەی قۆناغەکە دەبینرێت وترسی جددیان هەیە لە سەردەمە نوێیەکەی جیهان.
ئەوەی مەبەستمەبڵێم ئەوەیە هەرێمی کوردستان لەدوای هەرەسی بلۆکی ڕۆژهەڵات و ڕوخانی دیواری بەرلین و هاتنەکایەی تاک جەمسەری بواری بۆ ڕەخسا ببێتە ئەمری واقیع بەیارمەتی بڕیاری ٦٨٨ ی ئەنجوومەنی ئاسایش.
بەواتایەکی تر گۆڕینی سیستمی جیهانی لەسوودی کورد بوو لە باشوور وواقیعێکی نوێی بۆ گەڵاڵەکرد وبەڕوونی کاریگەری تاک جەمسەری وایکرد کوردبتوانێت هەنگاوێکی وابنێت.
ئێستا کە بارودۆخە نوێ یەکە ڕەنگدانەوەی خراپی هەیە بەسەر هاوپەیمانە ڕۆژئاواییەکانی ئەمریکا ئەولاتر لێکەوتەی دەبێت لەسەر کوردیش لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی وهەرێمی کوردستان بەتایبەت.
گومانی تێدانیە ئەمریکا کاریگەری لەسەر هاوکێشەکان هەیە بەتایبەت لەعێراق وناوچەکە وترەمپیش هاوپەیمانی هەیە وکوردیش لەبەرەی ئەمریکادایە بەڵام لەگەڵ هاوپەیمانەکانی ئەمریکا کۆک نین. ئەمە بۆ کورد پێدەچێت باش نەبێت بەجۆرێک ئەمریکا سەیری بەهێزەکان دەکات وکوردیش ئەو کاراکتەرە بەهێزە نیە بتوانێت شوێن هاوپەیمانە بەهێزەکانی ئەمریکا پڕبکاتەوە. ئەمریکایەک دەست بەرداری بەشێک لەبەرپرسیارێتی خۆی ببێت لەگەڵ هاوپەیمانە دێرینە ئەوروپیەکانی و ڕەچاوی بارودۆخیان نەکات وجەنگی ئابووریشیان لەگەڵدا ڕابگەیەنێت ئەبێت کورد چاوەڕیی چی بکات؟
ئەمە پرسیارێکە پێم وانیە سەرکردایەتی کورد وەڵامێکی کۆنکرێتی لابێت جگە لە ئەنەلایز کردنی دیاردەی ترەمپیزم.
ئێمەی کورد پێموایە لەهاوکێشەی ناوچەکەدا ئەگەر بێتو ئەمریکا بکەوێتە بەردەم هەڵبژاردن لەنێوان کورد وئەوانی تردا ئەوا زۆر قورسە ئێمەهەڵبژێرێت. نەک کورد بەڵکو هەموو ئەوانەی مامەڵە لەگەڵ ئەمریکادا دەکەن ئەبێت وانەیەک لە مامەڵەی ترەمپ لەگەڵ زلنسکی وەربگرن، کە چۆن بە پارەو پاڵپشتی بێ وێنەی ئەمریکا جەنگی ڕووسیایان پێکردو پاشان لەکۆشکی سپیش دەریان کردو ئێستاش هەموو هاوکارییەکانیان ڕاگرت ، بۆئەوەی بەزۆر ڕازی بکەن بەوەی کەخۆیان دەیانەوێت وگونجاوە لەگەڵ سیستمەنوێ
یەکەی کە ڕنگڕێژیان بۆ کردو پلانیان بۆ داناوە . ئەمریکاش لەڕابردوو بێ بەڵێنی زۆری کردووە بەرامبەر بەکورد ومێژوویەکی لەوبابەتەدا هەیە ونموونەش زۆرن تەنانەت لەکتێبی بارزانی وبزوتنەوەی رزگاریخوازی کورد کاک مەسعود لەبەرگی شەشەمدا هاتووە کە نزیکەی ١٥ جار ئەمریکیەکان بێ بەڵێنیان کردووە لە نێوان ٢٠٠٣ بۆ ٢٠١٦ ، ئەمە ئەو بێ بەڵێنیانەی باس کردوە کە بۆ ڕایگشتی دەشێت باس بکرێت ئەی دەبێت چەند بێ بەڵێنی وفشاری تری نهێنی کرابێت وبۆ باس کردن نەشێت؟
بۆیە کورد لەم گۆڕانکاریانەدا هاوپەیمانێکی بەهێزی ترەمپ نیە تەنانەت ترەمپ پەیوەندی بەهێزی لەگەڵ کوردیشدانیە وزۆر باشیش نامان ناسێت بەبەراورد بەجۆ بایدن.
هەرێمی کوردستان دەبێت خۆی ئامادەبکات بۆ پێشهاتە لەناکاوەکانی جیهانی نوێ ،تاکە ڕێگەی ئەوەش بەدەمەوەچوونی داواکارییە ڕەواکانی هاووڵاتیان و جێ بەجێکردنێتی پاشان ئاشتەوایی نێوخۆیی لەهەرێمی کوردستان. دەوڵەتانی ئەوروپا بەو بارودۆخەی خۆیانەوە ئامادەکاریی دەکەن وداوا لەهاووڵاتیانيش دەکەن کە لەقۆناغی نوێ تێبگەن وجیهان گۆڕاوە ( ماکرۆن وکییەستامەر بەنموونە). کوردیش نابێت وابزانێت ئەو گۆڕانکارییانە ناگاتە هەرێم ولێکەوتەو کاریگەریی نابێت بەڵکو بەئەگەری زۆرەوە دەگاتە هەرێم وناوچەکە.