بەریەککەوتنی شارستانیەت و بەربەریەتی ڕۆژئاوا، ئەمریکا جیهان دەگەڕێنێتەوە سەردەمی بەربەریەت و تاوانکاری

لە لایەن فەرمان محەمەد - ئیتاڵیا/ زانکۆی بۆڵۆنیا08/08/2024

بەریەککەوتنی شارستانیەت و بەربەریەتی ڕۆژئاوا، ئەمریکا جیهان دەگەڕێنێتەوە سەردەمی بەربەریەت و تاوانکاری
لە ئەمریکای لیبڕالیزم و بانگەشەکاری ئازادی و بەهاباڵاکانی مرۆڤایەتی و مافی مرۆڤ بۆ ئەمریکای سەردەمی بەربەریەت و جینۆساید
بانگهێشتکردنی ناتانیاهۆ بۆ کۆنگرێس وەک بومەلەرزەیەکی ترسناک وایە بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی و یاسا و دادگا نێودەوڵەتیەکان و کۆمەڵگەی مەدەنی جیهانی کە لە دیمەنە ناشرن و قێزەونەکانی فیلمێکی ترسناک و خراپ دەچێت کە تاوانبارێکی جیهانی لەپایی تاوانەکانی خەڵات دەکرێت ئا ئەمەیە کۆمەڵگە و سەردەمی بەربەریەت بەڵام ئەو ڕاستییە ناگۆڕێت کە وتارەکە ئاسۆیەکی نائارامکەرە بۆ وڵاتانی تر  و ڕێز نەگرتنە لە سەروەری یاسا و ئاشتیی و دادپەروەری نەیارانی ئەمریکی و ئیسرائیلی وتارەکەیان و بانگهێشتنامەکەیان بەگاڵتەجارو یاریەکی ناشیرین کە ئامانج لێی هەوڵدانە بۆ باشترکردنی بەختە سیاسییە نوقمبووەکانی خۆی لە وڵاتەکەیدا.
ناتانیاهۆ، دڕندەیەکی سیاسیی یە و ئیسڕائیل و ڕۆژئاوا بەرەو داڕوخان دەبات و تووشی فەزیحەی گەورەی جیهانی بووە لەلایەن کۆمەڵگەی مەدەنی جیهانی، سزادانی بەکۆمەڵی خەڵکی مەدەنی غەززە بووەتە ئیلهامبەخشی ناڕەزایەتی لە ئیسرائیل و لە سەرانسەری جیهان، لەبەردەم ئاسۆی دادگاییکردنی تاوانکاریدایە بەهۆی ئەو کارەیەوە. داواکاری گشتی دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان لە ٢٠ی ئایاری ٢٠٢٤ ئاماژەی بەوەدا کە داوای فەرمانی دەستگیرکردن بۆ نەتانیاهۆ دەکات بە تۆمەتی تاوانی جەنگ و تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی، ئەمەش لە چوارچێوەی لێپێچینەوەیەکی فراوانتر کە هەروەها یۆئاڤ گالانت وەزیری بەرگری ئیسرائیلیش شەرێکی ئەو دڕندەیی و تاوانکاریەیە.
ڕێگەدان بەوتار لە ئەنجومەنی نوێنەران بۆ نەتانیاهۆ کە داواکراوی دادگای تاوانە نێودەوڵەتیەکان و تۆمەتبارە بە کوشتنی زیاتر لە ٤٠ هەزار منداڵ و ١٢٠ هەزار خەڵکی مەدەنی و  بێتاوان، توێژەرانی تەندروستی گشتی جیهانی ئاماژەیان بەوە کردووە کە پێدەچێت ژمارەی ڕاستەقینەی کوژراوان زۆر زیاتر بێت، هەندێک مەزەندەیان کردووە کە جینۆسایدی ئیسرائیل کە ئەمریکا پشتگیری دەکات تا ئێستا لانیکەم ١٨٦ هەزار فەلەستینی کوشتووە.
ئەمەش پشتگیرییەکی بێدەنگ و قێزەون دەبێت بۆ تاوانە قورسەکانی ئیسرائیل لە غەززە، بانگهێشتکردنەکە  یاریکردنی ناشێرینی سیاسییە کە لەڕاستیدا کردەوەیەکی دەوڵەتمەداری نییە. کاریگەرییە قورسەکانی ڕێزلێنان لە ناتانیاهۆ کە ڕووبەڕووی تۆمەتی تاوانی جەنگ و جینۆساید بۆتەوە بۆ دوور مەودا دەمێننەوە.
جگە لەوەش، بانگهێشتنامەکە پێشێلی هەموو یاسا نێودەوڵەتییەکانو عورفی دەولی و کەرامەتی مرۆڤایەتیە، رەتکردنەوەی داواکارییبۆ فەرمانی دەستگیرکردن لە دژی نەتانیاهۆ بەهۆی تاوانەکانی جەنگ و تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی لە دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان ڕێکار و متمانەی نێودەوڵەتی دەشێوێنێت. متمانە و پێگەی ئەمریکا وەک نەتەوەیەکی پابەند بە مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی و سەروەری یاسا و بەرژەوەندییەکانی ئاسایشی نیشتمانی لە پاراستنی ڕێزگرتنی جیهانی بۆ نەزمێکی نێودەوڵەتی لەسەر بنەمای ڕێساکان، لەوانەش توانای لێپرسینەوە لە ئەوانی دیکە دەشێوێنێت تاوانبارانی جەنگ و وڵاتانی جیهان بەردەوام دەبن لە گرنگیدان بە سەرپێچیکردنی یاساکان و فەرمانەکانی دادگا نێودەوڵەتییەکان و پاراستنی تاوانبارانی جەنگ، بوێرییان پێدەدات بۆ شوێنکەوتن و سەرپێچی لە هەوڵەکانی دادگاییکردنی تاوانبارانی جەنگی دیکە.
سزا خستنە سەر دام و دەزگاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و دادگای تاوانە نێودەوڵەتیەکان بانگهێشتنامەکەی سەرۆکی پەرلەمان و سەرۆکی زۆرینە لە دوای پەسەندکردنی یاسایH.R.8282ی ئەنجومەنی نوێنەران دێت بۆ سزادانی هەر کەسێک کە بەشداری لە لێکۆڵینەوەکانی دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان بکات 
ئەم پڕۆژە یاسایە نەک هەر هەوڵێکی شۆککەر و ترساندنە بۆ هێرشکردنە سەر دادگایەکی نێودەوڵەتی و گروپەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی جیهانی کە هاوکارن لەگەڵیدا، بەڵکو یاسادانەرانی ئەمریکاش بەرەوڕووی سزادان و دەستگیرکردن دەبنەوە بۆڕێگریکردن لە دادپەروەری، ئەمەش پێشێلکردنی مادەی ٧٠ی یاسای ڕۆمایە . هەروەها زۆر نائاسای و سەیرە کە کۆنگرێسمانەکان ئەم بانگهێشتنامەیەیان بۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ناتانیاهۆ درێژکردووەتەوە سەرەڕای ئاشکرابوونی هەڵمەتێکی نوێی نایاسایی حکومەتی ئیسرائیل بۆ بە ئامانجگرتنی زیاتر لە 120 یاسادانەر و ملیۆنان دەنگدەری ئەمریکی بە زانیاری هەڵە و پڕوپاگەندە کە سەدان ئەکاونتی ساختەی فەیسبووک و ئینستاگرام لەخۆدەگرێت خۆیان وەک هاووڵاتی ئەمریکی نیشان دەدەن بۆ شێواندنی هەلبژاردنەکانی ئەمریکاو گۆڕانی دەرەنجامەکان.
لەبری ئەوەی بە ڕێزگرتن لە یاسا نێودەوڵەتییەکان و ڕۆڵی گرنگی دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکان لە پاراستنی مافەکانی مرۆڤ وەڵام بدەنەوە، زۆربەی بەرپرسانی ئەمریکا، لەنێویاندا بایدن، هێرشیان کردە سەر دادگاکە.

کۆمارییەکان لە کۆنگرێس هەنگاویان ناوە بۆ دانانی سزا بەسەر دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکاندا، جۆنسۆن سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران ڕایگەیاند، “دەبێت دادگای نێودەوڵەتی تاوان سزا بدرێت لەسەر ئەم کارە. ئەنجوومەنی نوێنەران ئەو سزایەی پەسەند کرد- بە زۆرینەی ٢٤٧ کەس لە لایەنگری و ١٥٥ کەسی نەیار- کە ڤیزەی ئەمریکا بۆ بەرپرسانی پەیوەندیدار بە دادگای نێودەوڵەتی هەڵدەوەشێنێتەوە و ڕێگری لە چوونە ژوورەوەی پارێزەرانی ICC و کەسانی دیکە بۆ ئەمریکا دەکات.
ڕەتکردنەوەی شەرعیەت و دەسەڵاتی دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکان ئێستا دەبێ مامەڵە لەگەڵ ئەو بارودۆخە شەرمەزارکەرەدا بکەن لە کاتێکدا کە هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر شاری ڕەفعی غەززە کە هیچ ناوچەیەکی ئەمن بۆ هاوڵاتیانی مەدەنی فەلەستینی نییە
بەناوی بەرگری لەخۆکردن مافی ئەوەی نییە ژێرخانی مەدەنیی غەززە لەناوببات و سیستەمی ئاو و ئاوەڕۆ بسڕێتەوە و کارەبای خەڵکی غەززە ڕەتبکاتەوە. مافی لەناوبردنی سیستەمی چاودێری تەندروستی غەززە نییە و ٢٦ نەخۆشخانە لە خزمەتگوزاری دەربهێنێت و زیاتر لە ٤٠٠ کارمەندی چاودێری تەندروستی بکوژێت. مافی ئەوەی نییە هەر ١٢ زانکۆی غەززە و ٥٦ قوتابخانەکەی بۆردومان بکات، یان دەرفەتی خوێندن لە ٦٢٥ هەزار منداڵی غەززە بسێنێتەوەتەوە.
بە دڵنیاییەوە مافی ئەوەی نییە ڕێگری بکات لە هاتنە ناوەوەی یارمەتییە مرۆییەکان- خۆراک و پێداویستییە پزیشکییەکان- بۆ ناو خەڵکی بێهیوای غەززە، ئەمەش هەلومەرجی برسێتی و برسێتی دروست دەکات. مافی ئەوەی نییە سەدان هەزار منداڵ بە برسێتی مەحکووم بکات. ئەمەش پێشێلکارییەکی ڕوونی یاسا و عورفی نێودەوڵەتییە.
ڕێگریکردن لە یارمەتییە مرۆییەکان و دروستکردنی هەلومەرجی برسێتی تەنیا کردەوەیەکی دڕندەیی لە ڕادەبەدەر نییە- بەکارهێنانی برسێتی وەک کردەوەیەکی شەڕ- بەڵکو پێشێلکردنی هەردوو یاسای ئەمریکی و نێودەوڵەتییە. تاوانی جەنگە.
ئیسرائیل لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ەوە هەڵمەتێکی سەربازیی خراپ و نایاسایی لە غەززە دەستپێکردووە کە بە ئەنقەست و بێ جیاوازی هاوڵاتیانی مەدەنی دەکاتە ئامانج و زۆرینەی ڕەهای ژێرخانی مەدەنی لەو خاکەدا لەناوبردووە. ئیسرائیل بە ئەنقەست نەخۆشخانە، قوتابخانە، زانکۆ، کارگە و گەمارۆ و ڕێگری لە گەیاندنی خۆراک، ئاو، دەرمان، سووتەمەنی و کارەبا- کە شتگەلێکی پێویست بۆ مانەوە دەکاتە ئامانج و خاپوور دەکات.
مێژووی بانگهێشتنامەکانی کۆنگرێس بانگهێشتکردن بۆ سەرکردە بیانییەکان بۆ وتاردان لە کۆنگرێس، دەگمەنە و خەڵاتێکی دیپلۆماسی داواکراوە بۆ حکومەتە بیانییەکان. ئەمە چوارەمین وتارەکەی نەتانیاهۆ دەبێت بۆ کۆنگرێس، زیاتر لە هەموو سەرکردەکانی جیهان.
بەمەش پێش وینستن چەرچڵ، سەرۆکوەزیرانی پێشووی بەریتانیا دەکەوێتەوە کە سێ جار لە کۆبوونەوە هاوبەشەکانی کۆنگرێسدا قسەی کردووە و دوو لەو وتارانەش لە ڕۆژە تاریک و مەترسیدارەکانی جەنگی جیهانی دووەمدا هاتوون. لە ئێستادا ناتانیاهۆ یەکێکە لە سەرکردە ناپەسەندەکانی جیهان.
دادگاییکردنی درێژخایەنی گەندەڵی ناوخۆیی نەتانیاهۆ بەردەوامە کەجگە لەمەش ڕەنگە بەم زووانە لەلایەن دادگای تاوانەکانی نێودەوڵەتییەوە تاوانبار بکرێت بە تۆمەتی تاوانی جەنگ و تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی بەهۆی مامەڵەکردنی لەگەڵ شەڕی نۆ مانگەی غەززە.
ملیۆنان دەنگی ناڕازی لە کۆتایی هەفتەدا دەیان هەزار ئیسرائیلی ڕژانە سەر شەقامەکان لە قودس و تەلئەبیب بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین لە گەشتەکەی بۆ واشنتۆن. خۆپیشاندەرانی ئیسرائیل ناتانیاهۆیان تۆمەتبار کرد بە بەفیڕۆدانی کات لەگەڵ سەردانەکەی ئەمریکا و ڕایانگەیاند کە پێویستە لەبری ئەوە سەرنجی لەسەر کۆتاییهێنان بە ڕێککەوتنی ئاگربەست لەگەڵ حەماس بێت کە دەتوانێت ببێتە هۆی ئازادکردنی هەموو بارمتە ئیسرائیلییەکان.
تووڕەی خەڵک لە واشنتن و تەلئەبیب؛ خۆپیشاندەران کە ئاڵای فەلەستینیان هەڵگرتبوو بە ناوەندی شاری واشنتۆندا ڕێپێوانیان دەکرد و "جینۆساید"ی سەرکردەی ئیسرائیلیان دژی فەلەستینییەکان ئیدانە کرد و داوایان لە ئیدارەی بایدن کرد کۆتایی بە ناردنی چەکەکانی بۆ حکومەتەکەی بهێنێت. هەروەها لە تەلئەبیب، سەدان ئیسرائیلی لە نێویاندا بنەماڵەی بارمتە کوژراوەکانی ئیسرائیل، لە ناڕەزایەتییەکدا کۆبوونەوە و نەتانیاهۆیان تاوانبار کرد بەوەی شەڕەکەی ڕاکێشاوە بۆ زیاترکردنی مانەوەی سیاسی خۆی.
فۆبیایی ئێرانی تووش بووەو ئاگای لە حەوشەی ماڵەکەی نەماوە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لەکۆنگرێسی ئەمریکا وتارێکی پێشکەش کرد و تیایدا پێشنیاری پێکهێنانی هاوپەیمانییەکی ناوچەیی کرد بۆ بەرەنگاربوونەوەی نفوزی ئێران، سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا دەربڕی بۆ هەوڵەکانی و داکۆکی لە فراوانکردنی ڕێککەوتنەکانی ئەبراهام کرد.

ناوبراو وتی: ناوێکم بۆ ئەم هاوپەیمانییە نوێیە هەیە، پێموایە پێویستە ناوی بنێین هاوپەیمانی ئەبراهام، هەروەها سوپاسی سەرۆکی پێشووی دۆناڵد ترەمپی کرد کە بەرەوپێشبردنی ئاساییبوونەوەی نێوان ئیسرائیل و وڵاتانی دیکەی ناوچەکە بووە کە سعودیەو ئیمارات و بحرەینن.
نەتانیاهۆ ڕایگەیاند کە ئیسرائیل، ئەمریکا و جیهانی عەرەبی لە ژێر هەڕەشەی "میحوەری تیرۆر"ی ئێراندان. وتیشی: دونیای ئێمە لە هەڵچووندایە، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا میحوەری تیرۆری ئێران ڕووبەڕووی ئەمریکا و ئیسرائیل و دۆستە عەرەبەکانمان دەبێتەوە، ئەمە پێکدادانی شارستانیەتەکان نییە، ئەوە پێکدادانی نێوان بەربەرییەت و شارستانییەتە. سەیرە تاوانبارێکی جەنگ ڕووی ئەوەی هەبێت بە خەڵکی تر بلێت بەربەری!!
ناتانیاهۆ سەرنجی خۆی بۆ حزبوڵڵا گواستەوە و گروپەکەی بە ئێرانەوە گرێدا و هۆشداریشیدا لەوەی ئەگەر دیپلۆماسی شکست بهێنێت لە چارەسەرکردنی گرژییە سنوورییەکان لەگەڵ لوبنان، ڕەنگە ئیسرائیل پەنا بۆ کردەوەی سەربازی ببات.
ژمارەیەکی زۆر لە گروپە مافپەروەرەکان و چاودێران ئیسرائیلیان تۆمەتبار کردووە بە پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان بە ئامانجگرتنی هاوڵاتیانی مەدەنی و بڕینی پێداویستییە سەرەکییەکان و ئاوارەکردنی زیاتر لە 90%ی دانیشتوانی غەززە و وێرانکردنی تەواوی گەڕەکەکان.
سەرەڕای بانگەشەی پشتیوانی بەرفراوانی ئەمریکا، بەڵام لە ڕاپرسییەکی ئەم دواییەی گالۆپدا دەرکەوتووە کە 48%ی ئەمریکییەکان ئەو کارەی ئیسرائیل لە غەززە پەسەند ناکەن، لەکاتێکدا تەنها 42% پشتگیریان دەکەن. ڕاپرسییەکی مانگی ئایاری کۆمپانیای داتا بۆ پێشکەوتن ئاشکرایکردووە کە نزیکەی ٧٠%ی دەنگدەران لەگەڵ ئاگربەستی هەمیشەیی لە غەززەدان، ئەمەش ڕێوشوێنێک کە ناتانیاهۆ بە توندی ڕەتیکردووەتەوە.
پزیشکێکی ئەمریکی کە خۆبەخشانە لە غەززە کاری کردووە،  دەلێتکە قەناس بەدەستەکانی ئیسرائیل بە شێوەیەکی سیستماتیکی منداڵانی فەلەستینییان کردووەتە ئامانج.
ناتانیاهۆ ستایشی ترامپی سەرۆکی پێشووی ئەمریکای کرد کە لە ماوەی سەرۆکایەتیەکەیدا پشتگیرییەکی بێوچانی بۆ ئەولەویەتەکانی ئیسرائیل کرد. ناتانیاهۆ بە تیشک خستنە سەر بڕیارە مشتومڕاوییەکەی ترەمپ بۆ گواستنەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە تەلئەبیبەوە بۆ قودس- هەنگاوێک کە بە شێوەیەکی بەرفراوان ڕەخنەی لێدەگیرا و بە پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان دەزانرێت- سوپاس و پێزانینی قووڵی دەربڕی، ئەم بڕیارەی کە هەموو ئالۆزیەکانی زیاتر و ململانێ نووستوەکانی جارێکی تر وروژاندەوە و بوە هۆی خێراکردنی جەنگ و ٧ی ئۆکتۆبەر و وایکرد کە ناتانیاهۆ دەست بۆ هەموو کارێکی دڕندانەو نامرۆڤانە ببات بەمەش ئێستالەبەردەم فەرمانی دەستگیرکردنی دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکانی جەنگدایە.

وتاری زیاتر