جیهانی سێبەری سیخوڕی نێودەوڵەتی و شکستی دەزگا هەواڵگریە ئەفسانەییەکانی ئیسرائیل
ئایا بەڕاستی دەزگا هەوالگریەکانی ئیسڕائیل دێوەزمەی مەرگ و کوژەری پۆڵاینن یان تەنیا لە ڕووی میدیا و ڕاگەیاندنەوە گەورەکراون؟
بێگومان مۆساد لە چیرۆکی خەیاڵیدا گەورە دەرکەوتووە.هەرچەندە ئیسرائیل ناوبانگێکی زۆری بەدەستهێناوە بەهۆی کارایی بێبەزەییانە و دزەکردن لە دەستنیشانکردنی دوژمنەکانی و سەرەڕای ڕەخساندنی ژینگەی نێودەوڵەتی بەهاوکاری ئەمریکاو ڕۆژئاوا و بووجەیەکی گەورە و بانگەشەی میدیایی گەورە بەڵام سیخوڕەکانیشی بەدرێژایی ساڵان هەڵەی وێرانکەریان کردووە و تووشی شکستی شەرمەزارکەر بوون.
٧ی ئۆکتۆبەر هەموو ئەو ڕووکەشە ساختانەی ڕاماڵی کە نزیک ٧٠ ساڵە بەرگی پۆڵاینی ساختەیان کردووتە بەر بووکەڵۆکەیەکی ناسک و بە مکیاجی پۆڵاین ڕایان زاندۆتەوە. هێرشی ٧ی تشرینی یەکەم بە زیاتر لە ١٠٠٠ هەزار چەکدار و کۆماندۆی فیدائی و هێرشی زەمینی, دەریایی و ئاسمانی بە فرۆکەی هانگ گلایدەر و هەزاران مووشەک و ڕاهێنانی چەندان ڕۆژ و مانگ لە ژێر چاودێری چڕی ئاسمانی و تەکنەلۆژی بەرز و گەمارۆی سنوری لە ئیسڕائیل تا میسرو سیخوری ئیسڕائیلی و میسری و ناوچەی دەرخەری شکستی دەزگا هەواڵگری و ئەمنیەکانی ئیسڕائیلە و تێکشکێنەری هەموو ئەو وەهمە درۆینیە دروستکراوانەیە کە لە دووای شەڕی ٦ ڕۆژەی عەرەب ئیسڕائیل بوبوە مۆتەکە و دێوەزمەی ناوچەکە.
هەڵە و شکستەکانی مۆساد
لە ئۆپەراسیۆنی دوای میونشن، لە ساڵی ١٩٧٣، بکوژە ئیسرائیلییەکان بە هەڵە گارسۆنێکی مەغریبییان بە ناوی ئەحمەد بوچیخی بە عەلی حەسەن سەلامە، یاریدەدەری ئەمنی یاسر عەرەفات، سەرۆکی ڕێکخراوی ئازادی فەڵەستینی PLO زانی. ئەوان بوچیخییان لە شوێنی خلیسکێنەی سەر بەفر لە لیلهامەر لە نەرویج کوشت و هەر زوو دەسەڵاتدارانی نەرویج بۆیان دەرکەوت کە ئیسرائیل لە پشت کوشتنەکەوەیە، ئەمەش بووە هۆی ئاشکرابوونی تۆڕی هەواڵگری ئیسرائیل لە سەرانسەری ئەوروپا.
لە ئوردن لە ساڵی ١٩٩٧ تیمێکی ئیسرائیلی خالد مەشعل، سەرۆکی ئەوکاتەی مەکتەبی سیاسی حەماس لە عەممان ژەهراوی کرد. بەڵام دوو بریکاری مۆساد دوای ئەوە گیرا و هەندێکی دیکەش ناچار بوون پەنا بۆ باڵیۆزخانەی ئیسرائیل ببەن. بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکە، ئیسرائیل ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر ناردنی دژە ژەهرێک بۆ مەشعەل و ئازادکردنی چەند چەکدارێکی حەماس کە لە ئیسرائیل زیندانیکرابوون، لەنێویاندا دامەزرێنەری گروپەکە، شێخ ئەحمەد یاسین.
لە ساڵی ٢٠١٠ فەرماندەیەکی حەماس لە ژووری هۆتێلەکەی لە دوبەی بە مردوویی دۆزرایەوە. ئەو تیمەی مۆساد کە کوشتوویانە، ڕزگاریان بوو، بەڵام زیاتر لە دەیان کارمەند لە ڕێگەی کامێرای ئەمنی لە هۆتێلەکەدا ناسێندرانەوە. ناسنامەی ساختەیان ئاشکرا بوو و وێنەکانیان بڵاوکرانەوە و لەسەر ئاستی جیهانی پەخش کران.
لە ساڵی 2004 شێخ یاسین لە هێرشێکی مووشەکی کۆپتەری ئیسرائیلدا لە دەرەوەی مزگەوتێکی شاری غەززە کوژرا. هەرچەندە ئیسرائیل لەناوبردنی ئەوی وەک ئامانجێکی سەرەکی سەیر دەکرد، بەڵام ئێستا شیکاران دەڵێن کە دوورخستنەوەی ئەو دەرگای کردەوە بۆ ئەوەی ئێران پەیوەندییەکی نزیکتر لەگەڵ حەماس دروست بکات، چونکە یاسین تارانی لە دووری قۆڵەوە هێشتبووەوە.
ئیسرائیل بە هەمان شێوە سوورە بۆ دۆزینەوەی سنوار، بەڵام بەگوێرەی دوایین زانیارییەکانی، سەرۆکی بزووتنەوەی حەماس لە خاکی خۆیەتی لەغەززە. نەک تەنها سینوەر، زۆرێک لە سەرکردەکانی ترلە غەززەن.
هەروەها نزیکەی دە مانگ بەسەر دەستپێکردنی هێرشەکەی بۆ سەر کەرتی غەززە، هێشتا سوپای وڵاتەکە نەیتوانیوە سینوەر، یان سەرۆکی باڵی سەربازی حەماس، محەمەد دیف، یان جێگری فەرماندەی دەیف، مەروان عیسا، بگرێت یان بکاتە ئامانج.
زۆرێک لە بەرپرسانی باڵای ئیسرائیل دان بە دوودڵی و ئەخلاقی ناشرین و هەڵەدا دەنێن، کوشتنی کەسێکی هەڵەیان تەماشاکەرانی بێتاوان، یان کوشتنی سەرکردەیەکیفەلەستینی کە ڕەنگە هاوبەشێکی باشی کردبێت لەدانوستانەکانی ئاشتیدا.
پرسیار لە بێرگمان کراوەکە نوسەری کتێبی هەڵسەو بکوژە لەسەر کوشتنە ڕاستەقینەکانی مۆساد لە جیهان، کە ئایا لەلێکۆڵینەوەکانیدا بەڕاستی تووشی شتێکیسەرسوڕهێنەر بووە؟ بەڵێ خێرا وتی. "ڕۆژێک لە کافێیەکیباکووری تەلئەبیب دانیشتبووم، کە دوور نەبوو لەوشوێنەی من لێ دەژیم، لەگەڵ کەسێک لە هێزی ئاسمانی،باسی هەموو جۆرە بابەتێکی جیاوازمان دەکرد. وە وتی،'شتێکم هەیە کە پێویستە ڕزگارم بێت. بۆ ماوەیەکی زۆرهێشتمەوە.'" دەرکەوت کە چیرۆکێکی نائاسایی بوو کە چۆنلە ساڵی ١٩٨٢دا، لەسەر فەرمانی وەزیری بەرگری ئەوکاتئاریێل شارۆن، فڕۆکەوانە ئیسرائیلییەکان نزیک بوون فڕۆکەیەکی مەدەنی بخەنە خوارەوە بەهۆی هەڵەی تیمێکیمۆسادەوە باوەڕیان وابوو کە یاسر عەرەفات سەرۆکیڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین لەناو فڕۆکەکەدابێت.

تەنها چاکسازییەکی کۆتا چرکە لەلایەن کارمەندانی مۆسادەوەژیانی سەرنشینەکانی ڕزگارکرد، کە بریتی بوون لە برا بچووکەکەی عەرەفات کە هاوشێوەی عەرەفات بوو، فەتحیپزیشکی منداڵان و دامەزرێنەری مانگی سوور و ٣٠ منداڵیبرینداری فەلەستینی کە بۆ چارەسەری پزیشکیدەیبردە قاهیرە. ئەم ڕووداوە لە بڕگەیەکی ٢٣ی مانگی یەکیڕۆژنامەی نیویۆرک تایمزدا گێڕدراوەتەوە. لە کتێبەکەدابێرگمان ئاماژە بەوە دەکات شارۆن کە ماوەیەکی زۆرەوەسوەسەی کوشتنی عەرەفات بووە، ڕەنگە لە ساڵی ٢٠٠٤ ڕێگەی بە ژەهراویکردنی کوشندەکەی دابێت، بەڵامتەنانەت ئەگەر بزانێت کە ئەمە ڕاستە، دەنووسێت"سانسۆری سەربازی لە ئیسرائیل قەدەغە دەکات کە باس لە هەندێ بابەت بکرێت و هێلی سورن.
بێرگمان چەند لێکۆڵینەوەیەک بانگهێشت کراوە و دەسەڵاتدارانیش "تۆمەتی لە دژی سەرچاوە گوماناوییەکانیبڵاوکردووەتەوە. لە ساڵانی ٢٠١٠ و ٢٠١١، سەرۆکیئەرکانی سوپای ئەمریکا "داوای لە داواکاری گشتی کرد کەلێکۆڵینەوەیەکی لێکۆڵینەوە لە دژی من بکاتەوە بەهۆیخیانەتێکی زۆرەوە. ئەوان شەڕێکی توندیان لەگەڵ من و کارەکانم کردووە".
بەڵام بێرگمان هاوپەیمانی زۆری بۆ لێکۆڵینەوەکانیبەدەستهێنابوو، بەتایبەتی لەناو مۆساددا، وا دیارە کەسەرکردەکانی ئەم دواییەی مۆساد، هەندێکجار بە ئاشکرا لەگەڵ ئیدارەی ڕاستڕەو و لایەنگری بنیامین ناتانیاهۆ،سەرۆکوەزیران ململانێیان هەبووە. ئەو کاتە سەیر نییە کەتامیر پاردۆ کە تەنها یەکێکە لە سەرۆکەکانی پێشوویمۆساد کە سەرچاوەی بێرگمان بووە، بۆ کتێبەکە دەڵێت"سەرنجڕاکێشترین کتێبە کە لەسەر ئەو بابەتەبینیومە و یەکەم کتێبە کە بە بەکارهێنانیلێکۆڵینەوەی ڕاستەقینە نووسراوە نەک گێڕانەوەیخەیاڵی". بێگومان مۆساد لە چیرۆکی خەیاڵیدا گەورەدەرکەوتووە. یەکێک لە ئەفسانە گەورەکان کە لە فیلمیمیونشنی ساڵی ٢٠٠٥ی ستیڤن سپیلبێرگدا وێنا کراوە،ئەوە بوو کە بریکارەکانی ئەو فەلەستینیانەیان تیرۆرکردووە کە کوشتنی ١١ وەرزشکاری ئیسرائیلی و پۆلیسێکی ئەڵمانییان لە یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی١٩٧٢ ئەنجامدا. لە ڕاستیدا دەڵێت "زۆربەی ئەو کەسانەیکە لە میونشندا بەشداربوون هەرگیز نەکوژراون و نەگیراون. مۆسادەکان دەستیان کرد بە کوشتنی هەرکەسێککە لە توانایاندا بوو. ئەو کەسانەی کە کوشتیان زۆربەیانهیچ پەیوەندییەکیان بە میونشنەوە نەبوو. "هیسپیلبێرگ فیلمەکە، دەڵێت، لەسەر بنەمای کتێبێکبووە کە پشتی بە گێڕانەوەی ئیسرائیلییەک بەستووە کەبانگەشەی ئەوە دەکات بکوژی سەرەکی تیمە لێدراوەکەبووەبەڵام لە ڕاستیدا "پشکنەری جانتا" بووە لە فڕۆکەخانەیتەلئەبیب نەک بکوژ.
بەڵام ئەو کوشتنەی کە ئەوان کردیان تەسفیەی دەیانفەلەستینی و مەدەنی و بێتاوان بوو لە ماوەی دەیەکانیدواتردا. هەروەها ئۆپەراسیۆنی بێبەزەییانە دژی حیزباللەدەستپێکرد، دیارترینیان عیماد موغنییە بوو، کە لە ساڵی٢٠٠٨دا بە ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراو بە هەماهەنگیلەگەڵ سی ئای ئەی کرایە ئامانج.
هەستی ڕاشکاوی شەش سەرۆکی پێشووی دەزگائەمنییەکانی ئیسڕائیل لە فیلمە دیکۆمێنتارییەنائاساییەکەی ساڵی ٢٠١٢دا بە ناوی "The Gatekeepers" دووپاتکراوەتەوە، کە بریتیە لە، تۆ ڕادێیت بە کوشتن و ژیانیمرۆڤ دەبێتە شتێکی سادە، ئاسان بۆ تیرۆر و کوشتن لای ئەوان.
ئایالۆن لە ساڵی ٢٠١٢دا وتی: "ئێمە ئاسایشمان دەویستو تیرۆری زیاترمان دەستکەوت".
دامەزراوە ئەمنییەکانی ئیسرائیل بە "شکستێکی گەورە" تۆمەتبار کرا، دوای ئەوەی ٧ی تشرینی یەکەم بەهۆیگەورەترین هێرشی حەماسەوە بە تەواوی و بە بێئاگای گیرا.
سەرەڕای ئەوەی بە خزمەتگوزارییە هەواڵگرییە ترسناکەکان و چاودێریکردنی تەکنەلۆژیای بەرز ناسراون، پێدەچێتدەزگاکانی شین بێت و مۆسادی ئیسرائیل - هەروەهایەکەکانی هەواڵگری سەربازی هیچ زانیارییەکیپێشوەختەیان لەسەر هێرشەکە نەبووبێت.
ئیلی مارۆن، سەرۆکی پێشووی هێزی دەریاییئیسرائیل، دەزگا هەواڵگرییەکانی بە "شکستێکی گەورە" تۆمەتبار کرد، لە کاتێکدا سەرکردەیەکی ئۆپۆزسیۆنیئیسرائیل دانی بەوەدانا کە وڵاتەکەی بە سەرسوڕمانەوەلەخەودا گیرا و ئاسایشی وڵات و قەڵا بەناو پۆڵاینیەکان تێکشکێنران. 
حەماس هێرشێکی هاوبەشی بۆ سەر سنووری غەززەدەستپێکردبێت، کە تیایدا فڕۆکەی هانگ گلایدەریماتۆڕ و بەلەمی خێرا و بڕینی سیاجەکانی سنوور بەکارهێنرا بۆ پەڕینەوە بۆ باشووری ئیسرائیل و دەستی گرت بەسەر نزیک ٧ بنکەی سەربازی و ٢٠ کۆمەڵگەی جولەکە نشین.
پێدەچێت زۆربەی پەڕینەوەکان لە ڕێگەی شکاندنیسیاجەکە ڕوویانداوە کە درێژییەکەی ٢٤ میلە، کە بۆئەوە بوو بەرگری لە هێرشی زەمینی و تونێلکردن بکات. هەروەهائاسانکاری ڕواڵەتی حەماس لە ڕفاندنی بارمتەکان و بردنەوەیان بۆ غەززە گەورەی پلانەکە و شکستی دەزگا هەاڵگریەکانی دەردەخات.

ئەستەمە بیر لەوە بکەینەوە کە چۆن دەتوانرێتئۆپەراسیۆنێکی گەورەی لەو شێوەیە لە غەززە کەپارچەیەکی بچووکی زەوییە لە ژێر گەمارۆی میسر و ئیسرائیلدا پلان و مەشقی چەندان مانگی بۆ دابنرێت،بەبێ ئەوەی دەزگا هەواڵگرییەکان ئاگادارنەبن، بۆیە ئەمە پێیدەوترێت شکان و فەشەلی هەواڵگری و ئێستا و دوای ٧ی ئۆکتۆبەر جیهان بیر لە دووبارە داڕشتنەوە و پێداچوونەوە بە تەواوی بەرنامەو کاری هەواڵگری و ستراتیجی هەواڵگری و بنەماکانی دەکاتەوە کە حەماس توانی ڕووی گەورەترین دەزگای هەواڵگری و تۆڕە ئالۆزەکانی تێکبشكێنێت.